Eleştirel Düşünme Nedir? Eleştirel Bir Düşünme Becerisine Sahip misiniz?

Akıl yürütme, analiz ve değerlendirme gibi zihinsel süreçIerden oluşan; derinlemesine, dikkatli, aktif, değişmeye ve kendi kendini düzeltmeye açık, kontrollü ve nesnel üst düşünme biçimine “Eleştirel Düşünme” denir.

Eleştirel düşünme sağduyu ve bilimsel kanıtlarla uyuşan, net hükümlere varmak için somut veya soyut konular üzerinde düşünme süreçlerini içermektedir Bu yönüyle diğer bir düşünme biçimi olan yaratıcı düşünmeyi tamamlamaktadır. Eleştirel düşünme, bireyin kendi düşüncelerinin farkında olması, tutarlı ve farklı olanları ayirabilmesi, başkalarının düşüncelerini anlayabilmesi, farklılıkları görebilmesi ve çevreyi tanıyabilmesine ilişkin zihinsel süreçIeri kapsar. Böylece bireyler daha doğru kararlar alabilir ve daha çok yönlü düşünebilir. Eleştirel düşünme bireylerin bilgiyi üretme, kullanma ve değerlendirme yapma etkinliklerinin bır sonucudur. Birey, eleştirel düşünme sürecinde; bilgi üretme ve değerlendirme, tutarlılık, uygulanabilirlik, yeterlilik, bütünleştirme ve iletişim kurma gibi zihinsel etkinlikleri gerçekleştirir.

 

Eleştirel Düşünme Ne Değildir?

1. Negatif ve yıkıcı bır düşünme biçimi değildir.
2. Küfür etme ,hakaret etme, aşağılama veya ötekileştirme değildir.
3. Ajitasyon, propaganda ve manipülasyon aracı değildir.
4. Standart bir düşünme değildir. Benmerkezci ,egoist düşünme değildir.
5. Bireyci ve grup merkezci düşünme değildir.
6. Boş mantıkçılık ve billimcilik değildir.
7. Sadece problem çözmek değildir.
8. Bir ideoloji aşılama aracı değildir.
9. İnatlaşma, kusur bulma, açık arama çabası değildir.
10. Tek yönlü düşünme değildir.
11. Uzmanlara , otoritelere kesin mutlak güven değildir.
12. Her şeyden kesin mutlak şüphe etmek değildir.
13. Her şeyi reddetme, her şeye karşı çıkma tavrı değildir.
14. Sürekli savunmaya geçme ve tepkisel tavır değildir.
15. Sorumluluktan kaçarak başkalarını suçlamak değildir.

 

Eleştirel Düşünmeyi Engelleyen Faktörler

1. Seçici ,tek yanlı düşünme, acelecilik, inatçılık, hata yapmaktan korkma, hafıza yanıltmaları, bilgisizlik, algı sınırlamaları, peşin fikirlilik, taklitçilik, mantık ilkelerini bilmemek, araştırma tekniklerini bilmemek bu üst düşünmeyi engeller.

2. Önyargı, narsist , egoist, megaloman ve bağımlı kişilik yapısı , kendini yeterli görme veya özgüven eksikliği de eleştirel düşünmenin gerçekleşmesini engeller.

3. Ben-merkezci (egosantrik), kültür,ideoloji merkezci (etnosantrik) , grup merkezci düşünme, otorite merkezli düşünme …vb. düşünmeler bizi ciddi hatalara düşürür.

 

Eleştirel Bir Düşünür Olmak İçin Gerekenler

1. Eleştirel düşünme becerilerini bilme ve kullanma.

2. Akıl yürütme ilkelerini çok iyi bilme ve kullanma.

3. Araştırma yöntem ve tekniklerini bilme ve kullanma.

4. Eleştirel düşünceyi engelleyen şeyleri tanıma ve bunlardan kaçınma.

 

 

Eleştirel Düşünmenin Faydaları

Eleştirel Düşünme Becerisi Gelişmiş Birey Aşağıdaki Davranışları Sergiler :

• Bilginin kaynağını test etme,doğruluğunu sorgulama becerisi kazanır.

• Sağlıklı metodik şüphe ile gerçeği bulmaya çalışır.

• Geçerli ve geçersiz bilgileri ayırt edebilir.

• Önyargılardan ve taraflı davranmaktan uzaklaşır.

•  Doğru olanlar ile iddia edilenleri ayırt eder.

• Tutarsızlıkları ayırt etme becerisi kazanır. Farklı öğrenme ve düşünme stillerinin farkına varmanızı ve onlardan yararlanmamızı sağlar.

• Yeni fikirlere açık olur, o fikirlerden faydalanır.

• Özgür ve bağımsız düşünme becerisi kazanır.

• Sorumluluk alma bilinci güçlenir.

• Çok yönlü düşünme becerisini kazanır.

• Esnek düşünebilme becerisi kazanır.

• Problem çözme becerisini kazanır. Karar verme stratejilerini güçIendirir.

• Farklı yönlerden bakabilmeyi geliştirir.

• Mantıklı düşünme becerilerini güçlendirir.

• Yaratıcı düşünme becerisine katkı sağlar.

• Derinlemesine inceleme becerisi kazandırır.

• Görüşleri analiz etme ve değerlendirmede objektif olma becerisi kazandırır.

• Etkin dinleme ve etkili soru sorma becerisi kazandırır.

• Farklı görüşleri karşılaştırma becerisi kazanır.

• Genellemelerin farkında olmayı,kesin hükümler kullanma konusunda dikkatli olmayı öğretir.

• Değerlendirmede doğru ölçütleri kullanır.

• Egosantrik (ben merkezci) düşüncenin farkında olur.

• Etnosantrik bakış açısının farkında olur.

• Adil, tarafsız ve şeffaf düşünmeye çalışır.

• Farklı düşüncelere toleranslı olmayı, düşüncelerin ifade edilmesine saygı duymayı,bağnaz olmamayı,ayrımcı olmamayı,ötekileştirmemeyi, etiket yapıştırmamayı, yok etmemeyi ,anlayışı ve hoşgörüyü öğrenir.

• Ajitasyon,propaganda ve manipülasyon tuzaklarına karşı uyanık olur.

• Asparagas olma ihtimali kuvvetli haberlere karşı dikkatli olmaya çalışır.

• Her söylenilen fikri onaylatmadan önce, kapsamlı inceleme ve araştırma yapmaya çalışır.

• Dürüst ve etik davranma sorumluluğunu yerine getirir.

• İlkeli davranışıyla güven verir.

• Alanında uzman olan kişileri, otoriteleri dikkate alır fakat onlara kesin mutlak güven beslemez. Onları körü körüne taklit etmez. Farklı uzmanlardan da yararlanır.

• “Akıl akıldan üstündür” atasözünün gereği olarak başkalarının fikirlerinden de yararlanır.

• Düşünce ve inanç özgürlüğüne inanır ve bunu yaşantısında da tutarlı olarak uygular.

• Kendi fikirlerinin paylaşılmasına izin verir ama kötüye kullanılmasına (şiddet,terör, ırkçılık,mezhepçilik, nefret suçları, ötekileştirme, etiketleme …vb.) karşı tedbir alır.

• Yanılabileceğini kabul eder, eleştiriye açık olur, kendi kendini düzeltmeye hazır olur, alçakgönüllü davranır.

• Eleştirel duşunme becerilerini kötüye kullanmaz, bu becerilerini telkin ve propagandanın aracı yapmaz.